XIV wiek

   Wśród zachodzących w XlV wieku zmian w ubiorze istotną nowością było odejście od jednakowego dla obu płci ubioru,długiego i lużnego.Strój krótki dla mężczyzn i długi dla kobiet stał się dopasowany i częściowo lub całkowicie zapinany na guziki lub sznurowany. Można uznać ,że zmiany te stanowiły pierwszy krok na drodze do powstania ubioru współczesnego.                                                      

   Ubiór kobiecy  był trzywarstwowy ;- bielizna,-szata spodnia,-szata wierzchnia. Do tego dochodziły również : - pończochy,-nakrycie głowy,-obuwie ,-płaszcz. Poszczególne części garderoby przybierały różną formę w zależności od mody, pozycji społecznej i zamożności właścicielki.

  Funkcję bielizny stanowiła koszula,która izolowała ciało od ubrań wierzchnich.Używana była na dzień pod suknię, nocą do spania. Długość sięgała co najmniej do połowy łydki z rękawami lub na ramiączkach. Koszule były takie same dla kobiet z różnych warstw społecznych. Różnicował je tylko materiał - droższy i delikatniejszy dla osób zamożnych, tani dla uboższych.

                            

                                

         

 

  Następnym elementem  były pończochy ,które miały długość nieco za kolano.Podtrzymywane były podwiązką zapinaną na sprzączkę lub wiązaną. W chłodniejszej porze pończochy  sięgały aż reform(czyli długich,prawie do kolan majtek), razem dawały  dobre zabezpieczenie przed zimnem.

                                         

  Najmniej znanym elementem średniowiecznej mody są buty,ponieważ kobiety miały zawsze długie suknie całkowicie przykrywające stopy. Wiadomo jednak, że nosiło się głównie buty skórzane, zarówno wysokie, wiązane na rzemyki lub zapinane na guziki. A także lekkie, przypominające klapki, z podeszwą z korka z obu stron obszytego skórą. Były też tak zwane patynki, czyli specjalne nakładki doczepiane do miękkich butów. Wykonana z drewna, przypinana na różne sposoby podeszwa zaopatrzona była w solidne drewniane klocki i pozwalała przejść suchą stopą przez błotniste ulice ówczesnych miast.

   Szata spodnia stanowiła wraz z bielizną podstawę ubioru. Dostosowana krojem do sukni wierzchniej. Długa, wkładana przez głowę, sznurowana z przodu, z boków lub z tyłu. Z długimi rękawami. Górą obcisła, rozszerzana dołem. Noszona była przez wszystkie kobiety. Były praktyczne i wygodne ponieważ służyły głównie do poruszania się po domu i w czasie pracy.

                                            

  

  Trzecią i najbardziej widoczną warstwę stroju była suknia wierzchnia.  Suknia była  obcisła górą, poszerzona od bioder klinami, z dużym odsłaniającym ramiona dekoltem łódkowym i długimi, zakrywającymi połowę dłoni wąskimi rękawami. Modnym szczegółem był noszony nisko na biodrach szeroki pas, wzorowany na pasie rycerskim.  Suknie w takim fasonie noszone były zarówno w środowisku dworskim, jak i mieszczańskim, stanowiły funkcję ochronną oraz reprezentacyjną.                                                                                       

Suknia wierzchnia miała dwie odmiany.Pierwsza z nich to tzw. cotte Simple.Była to prosta wełniana suknia, przylegająca na górze, od bioder przechodząca w fałdy, sznurowana najczęściej  z obu boków. Nieodłącznym elementem cotte simple był pasek, na którym kobieta nosiła klucze i torebkę  z igielnikiem, nożykiem  i innymi drobiazgami.

                                            

  Drugą to tzw. cottehardie  z krótkim, sięgającym powyżej łokcia rękawem,z którego zwieszał się pas futra lub materiału. Suknie te często posiadały charakterystyczne, obrębione futrem, pionowe rozcięcia z przodu sukni. Trudno stwierdzić ,czy były to wyloty kieszeni czy otwory umożliwiające swobodny dostęp do drobiazgów noszonych przy pasie,na sukni spodniej. Dół tej sukni często obszyty był futrem.

                                        

  Mówiąc o kobiecej modzie , należy wspomnieć o nakryciach głowy. Podobnie jak ubiory wierzchnie mówiły one o statusie społecznym jak i o stanie cywilnym .W ciągu całego średniowiecza kaptur był najbardziej rozpowszechnionym nakryciem głowy. Pełnił on funkcje ochronne, a czasem również funkcje symboliczne, rytualne lub reprezentacyjne.Innymi nakryciami głowy były czapki, kapelusze, czepki i chustki .

         

  Dopełnieniem ubiory kobiecego były płaszcze, krojone z półkola lub pełnego koła , szyte z lekkiego sukna, zapinane na zapinkę w kształcie koła lub rombu. Nie posiadały kapturów. Zapewniały ochronę całego ciała przed zimnem i niepogodą.

                                               

     W XIV wieku ubiory męskie przechodziły te same etapy ewolucji co ubiory kobiece.Ulegały stopniowemu skróceniu i dopasowaniu do sylwetki w części górnej odzienia. Te dłuższe bywały rozcinane po bokach lub z przodu i z tyłu. Te krótsze były  watowane, aby nadać sylwetce pożądane kształty.w skład męskiego ubioru wchodziły: -koszula,- gacie,- nogawice lub nogawico-spodnie,- dubletu,- nakrycia głowy ,- obuwia.

  Koszule pełniły funkcję bielizny. Używane na dzień pod dublet spodni, nocą do spania.Sięgały na ogół do połowy uda, były wkładane przez głowę,z rękawami wszywanymi do prostych pach, w bocznych szwach na dole zostawiano rozporki dla wygody ruchów. Występowały dwa fasony koszul:- wpuszczana w nogawice, dość obcisła, dopasowana, noszona do krótkich, również dopasowanych szat wierzchnich,-luźna i dłuższa, noszona do obszernych szat.

                                           

 

   Podobnie jak w przypadku koszul, występowały dwa fasony gaci:-jedne krótkie i obcisłe, rodzaj krótkich spodenek z rozporkami w nogawkach noszone do krótkich, obcisłych ubrań,

- drugie dłuższe i luźniejsze pod takież szaty.

            

   Następnym elementem były nogawice i nogawico-spodnie.      

 Nogawice składały się z dwóch niepołączonych ze sobą nogawek, szytych ze skosu, aby lepiej opinały nogę. Dopasowywane do kształtu nogi, z doszywaną stopą, lub tzw.strzemiączkiem. Od strony zewnętrznej dochodziły do bioder, od wewnątrz podkrojone. Zawsze dowiązywane do doubletu .

 Nogawico-spodnie były to połączone nogawice z zastosowanym klinem. Zawsze dowiązywane do dubletu. Z czasem stały się samonośnymi, obcisłymi spodniami i bywały noszone bez dubletu.               

                                         

                                         

 Doublet służył jako ubiór domowy lub roboczy do ciężkiej pracy fizycznej, noszony był na koszuli, Doublet był sznurowany na całej długości za pomocą troczków,lub zapinany na guziki. Do niego doczepiano, również za pomocą troczków, nogawice lub nogawico-spodnie.Szyty był z odcięciem w pasie. Kołnierz był stójką. Podkrój pach był dość duży, ułatwiający swobodne poruszanie się. Rękawy bez bufek, ewentualnie po prostu z nieco obszerniejszym wszyciem do korpusu, ułatwiające ruch ręką.

                                                

  Obuwie męskie były przeważnie pełne niskie lub wyższe  z mniej lub bardziej wyciagniętym noskiem. Zdarzały się też sandały. Na buty noszono także tzw. “patynki”, rodzaj

“sandałów” o drewnianej podeszwie i skórzanych zapięciach. Można było używać również nogawic z przyszytą grubą, skórzaną podeszwą.Przy eleganckim stroju najczęściej widywało się nogawice z podeszwą, albo bardzo niskie obuwie.Długość nosków u butów bywała różna i zmieniała się z czasem.

                         

  Nakrycia głowy były niezbędnym elementem ubioru. Poza popularnymi  i powszechnie stosowanymi kapturkami i prostymi chustami przybierającymi  wiele form i kształtów, modne stały się ;-czepki używane głównie ze względów higienicznych,wiązane pod brodą,- czapki z filcowanego runa owczego,oraz kapelusze,które stanowiły bardzo popularną ochronę przed słońcem,były wykonane z rogożyny ( pałek wodnych).

    

 Uzupełnieniem ubioru stają się wierzchnie szaty o wielorakiej formie zwane płaszczami. Były zawsze skrojone z wycinków koła, spotykało się również krótkie płaszczyki, spływające na ramionach ze zdobną wycinanką u dołu.Zaczęły rozrastać się  rękawy. Wprowadzono wtedy również modę na długie stroje fałdziste nazywane houppelandes . Jednak długie i pofałdowane  były popularne w środowisku starszych i bardziej tradycyjnych mężczyzn. Zazwyczaj szaty wierzchnie  były wciągane przez głowę, z małym rozcięciem u góry i wysokim kołnierzem, czasem sznurowane.

                            

Julia